De Schatkamer

Het eindpunt van de achttiende zondag is de kern van de negentiende. ‘Ik ben het levende brood dat uit de hemel is neergedaald’, luidt de eerste helft van het vers voor het evangelie vooruitkijkend naar het laatste vers van de evangelieperikoop. Voordien klinken in het evangelie nog twee verzen met een gelijkaardige boodschap. Als hij aangeeft waarom de joden morren, citeert de verteller Jezus: ‘Ik ben het brood dat uit de hemel is neergedaald.’ En even later herhaalt Jezus: ‘Ik ben het brood dat leven geeft.’ Letterlijk staat er in het Grieks: ‘Ik ben het brood van het leven.’ 

In verschillende combinaties worden drie termen met elkaar verbonden: hemel, brood en leven. Het woord hemel geeft de oorsprong aan. Het gaat om een Godsgeschenk. Het zichtbare aspect van dit geschenk is het brood, het onzichtbare is het leven. Noch bij het brood, noch bij het leven gaat het om de eerste betekenis van het woord. Brood stilt in eerste instantie de honger van de maag. Jezus heeft duidelijk gemaakt dat dit hier niet aan de orde is. Met leven bedoelen we doorgaans de staat van zijn die onvermijdbaar eindigt in de dood. Ook dit element zet Jezus vandaag in een ander perspectief. ‘Dit brood daalt uit de hemel neer opdat wie ervan eet niet sterft’. Niet ons sterfelijk leven maar ‘eeuwig leven’ staat hier op het spel. Het is een centraal begrip in het evangelie van Johannes, die eeuwigheid niet gebruikt om een tijdsspanne aan te duiden maar om het Goddelijke karakter weer te geven. God bevindt zich buiten onze kaders van tijd en ruimte. Daarom kunnen we Hem nooit verbeelden. In onze cultuur gebruiken we hiervoor vaak ruimtelijke begrippen. We zeggen bijvoorbeeld dat God ons overstijgt. Hij is transcendent. De Bijbelse taal grijpt eerder naar woorden die aan tijd verbonden zijn. God is de eeuwige, bijvoorbeeld. Zo ontstaat er in de verkondiging van Jezus een circulaire dynamiek. Het brood daalt neer uit de hemel opdat wie van het brood eet, opgenomen wordt in de hemel. De tweede helft van het vers van het evangelie zegt: ‘Als iemand van dit brood eet, zal hij leven in eeuwigheid.’ 

Een prachtig beeld van deze opgaande beweging vinden we in de eerste lezing. De profeet Elia zit aan de grond, letterlijk en figuurlijk. ‘Laat mij maar sterven’, zegt hij en hij verwoordt wat een verontrustend aantal mensen in onze tijd ook ervaart. Dan volgt een beweging van de hemel naar de aarde. Een engel is een gezant van God. Hij brengt voedsel en drank. Hij spreekt opwekkende woorden. Hij houdt ook vol als de gekwetste mens niet onmiddellijk de kracht vindt om te herrijzen. De laatste zin van de lezing heeft een magistraal karakter: ‘Toen stond Elia op, at en dronk en, gesterkt door het voedsel, liep hij veertig dagen en nachten tot hij de berg van God, de Horeb bereikte.’ De antwoordpsalm nodigt ons uit om de opwekkende kracht van God te herkennen in ons eigen leven: ‘Proeft en merkt op hoe mild de Heer is.’ Het ware geluk vind je als je het zoekt bij God. Merk op dat dit wel activiteit vraagt. De engel neemt Elia niet in zijn armen om hem naar de berg van God te dragen. Elia moet stappen, veertig dagen en nachten. Een leven lang duurt de beweging naar God. 

Paulus beschrijft in de tweede lezing hoe deze beweging eruit ziet. De tocht naar God is een tocht naar de medemens: ‘Weest goed voor elkaar en hartelijk.’ ‘Leidt een leven van liefde’. Op het eerste gezicht lijkt dit een moraliserende boodschap. Niet echter als je verder kijkt, of in dit geval: verder leest. ‘Leidt een leven van liefde naar het voorbeeld van Christus, die ons heeft bemind en zich voor ons heeft overgeleverd.’ Niet een morele code reikt Paulus aan als wegwijzer maar een persoonlijke relatie. Christus is de sleutel. Zijn leven is de weg naar het eeuwig leven. Hij is de koek en het water die de engel ons voorzet zoals bij Elia. In Hem kunnen we de mildheid van de Heer proeven. Hij is het brood van eeuwig leven.